Βία

«Όλοι μιλούν για αυτήν, κανένας δεν σκέφτεται γι’ αυτήν.» (Eric Hobsbawm).



Η Διεθνής εγκυκλοπαίδεια των Κοινωνικών Επιστημών δεν περιέχει κανένα λήμμα με αυτή τη λέξη, ίσως επειδή η ανθρωπότητα δυσκολεύεται να τη κατανοήσει ως ένα ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο παρόλο που η ζωή μας (έστω και έμμεσα) κατακλύζεται από αυτήν (ΜΜΕ, ψυχαγωγικά θεάματα κλπ).

Ο φιλελευθερισμός (η ιδεολογική πλατφόρμα που στηρίζεται το καπιταλιστικό σύστημα που δεσπόζει σήμερα παγκοσμίως), κάνει ένα εξωπραγματικό διαχωρισμό και μια υπεραπλούστευση ανάμεσα στη βία και τη μη βία, χομπσιανής προέλευσης (έχω τη δύναμη να σε σκοτώσω, έχεις τη δύναμη να με σκοτώσεις, δε συμφέρει κανέναν μας, άρα συμφωνούμε πως το πιο φρόνιμο είναι να μην το πράξουμε). Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι συνυφασμένες με τη βία για διάφορους λόγους η κάθε μία και έχουν επίγνωση των «κανόνων» που διέπουν τις βίαιες συμπεριφορές.



Στις σημερινές φιλελεύθερες κοινωνίες, οι δημόσιες αρχές αναβίωσαν τακτικές που είχαμε να δούμε από το Μεσαίωνα (σε προσαρμογή πάντοτε). Οι δυνάμεις καταστολής χρησιμοποιούν τη λεγόμενη «ελεγχόμενη βία». Φορούν κράνη, ειδικές στολές, θώρακες, ασπίδες, επαναφέροντας το μεσαιωνισμό που ανέφερα προηγουμένως και φυσικά δεν αρκούνται στον εξοπλισμό αλλά μιμούνται πολλές φορές τη μεσαιωνικού τύπου βία, όπως τα βασανιστήρια ή τη χρήση ειδικών όπλων (πλαστικές σφαίρες, αέρια κ.α.). Την ίδια στιγμή, η "αξιοσέβαστη" κοινωνία επιθυμεί υστερικά την άσκηση περισσότερης κρατικής βίας.

Η κρατική βία γεννάει την αντιεξουσιαστική βία και όχι το αντίθετο. Η αντιεξουσιαστική βία είναι και αυτή όμως βία. Μια τυφλή μορφή βίας με ιδεολογικό υπόβαθρο μεν, αλλά με πολιτικό όμως αποτέλεσμα αντίθετο από το προσδοκώμενο. Για τους περιθωριακούς, τους κοινωνικά αδύναμους, τους ανυπεράσπιστους, η άσκηση ωμής βίας είναι το υποκατάστατο της ιδιωτικής επιτυχίας και της κοινωνικής εξουσίας.



Οι κοινωνικές συγκρούσεις γεννούν βία στο εσωτερικό των κοινωνιών. Οι σημερινοί πολίτες γαλουχημένοι από τα καπιταλιστικά ιδεώδη υπεισέρχονται σε ρητορείες και όχι στην ουσία του προβλήματος. Έχουμε «μάθει» να είμαστε θεατές της βίας και την αντιμετωπίζουμε αρκετά φετιχιστικά θα έλεγα με αποτέλεσμα να γαλουχούμε νέες γενιές ανθρώπων με το να θεωρούν την άσκηση βίας (είτε συντηρητικά, είτε επαναστατικά) ως λύση για τα προβλήματα τους.

Η πολιτεία σκοπίμως κωφεύει στο θέμα της βίας (συνηθίζει μόνο να δείχνει με το δείκτη προς την «άλλη πλευρά») γιατί τότε θα πρέπει να δικαιολογηθεί για τη δική της άσκηση βίας. Οι πολίτες ζουν μέσα στο φόβο και δέχονται το συντηρητικό συμβιβασμό, την ίδια στιγμή που «βομβαρδίζονται» ανηλεώς από εικόνες βίας όπως ανέφερα παραπάνω.



Το θέμα της βίας πρέπει να απασχολήσει ουσιαστικά την κοινωνία μας. Οι νέες γενιές πρέπει να μάθουν όχι μόνο το ηθικοπλαστικό χαρακτήρα της (είναι «κακό» κλπ) αλλά και το ΓΙΑΤΙ ασκείται βία και ποια τα αποτελέσματα της. Οι μαθητές συνηθίζουν να διαβάζουν για ηρωικά κατορθώματα, για μάχες, πολέμους, μεγάλους στρατηλάτες, όλα όσα περιέχουν βία. Αποκρύπτεται συνήθως πίσω από ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός η ουσία. Τι απέγιναν οι άνθρωποι που δέχθηκαν ή άσκησαν βία τη συγκεκριμένη περίοδο? Γιατί το έπραξαν? Τι αντίκτυπο είχε στη ζωή τους και άλλα πολλά ερωτήματα με ανθρωποκεντρικό κυρίως χαρακτήρα. Ως τώρα, απλά δικαιώνουμε τη ρήση του μεγάλου ιστορικού Hobsbawm που «φιλοξενείται» στην αρχή του κειμένου.



Και εις βία με υγεία.

(αφορμή για αυτή τη δημοσίευση στάθηκαν τα κρούσματα βίας που απασχόλησαν την Ελληνική κοινωνία το τελευταίο διάστημα)

Υ.Γ. Η πρώτη φωτογραφία είναι το γνωστό έργο του Picasso «Guernica», ενώ οι υπόλοιπες φωτογραφίες είναι από κομίστες από όλο τον κόσμο με θέμα τη βία.

Law and Order

Διαβάζω:

“Ο Μιχάλης Χριστοφοράκος, πρώην ισχυρός άνδρας της Siemens, αφέθηκε ελεύθερος από τις φυλακές του Στάλτενχαϊμ της Γερμανίας, καταβάλλοντας χρηματική εγγύηση 250.000 ευρώ.

Από την προηγούμενη εβδομάδα, οι δικηγόροι του κ. Χριστοφοράκου ξεκίνησαν διαδικασίες για την αποφυλάκιση του, κάτι που πραγματοποιήθηκε σήμερα, με την απόφαση του Εφετείου της Βαμβέργης.

Το γερμανικό δικαστήριο ανέστειλε την εκτέλεση του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης που έχουν εκδώσει οι ελληνικές αρχές, παρ' όλα αυτά, όμως, η υπόθεση δεν έχει κλείσει.

Από εδώ και στο εξής, ο πρώην μάνατζερ της εταιρείας, που ενεπλάκη σε ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς των τελευταίων δεκαετιών, θα πρέπει να εμφανίζεται ενώπιον των γερμανικών αρχών ανά τακτά χρονικά διαστήματα.”



Λίγο αργότερα ξαναδιαβάζω:

“Πέντε διαδηλωτές απολογούνται σήμερα ενώπιον του ανακριτή Πειραιά, κατηγορούμενοι για διατάραξη της κοινής ειρήνης σε βαθμό κακουργήματος, βάσει του νόμου που ψηφίστηκε το καλοκαίρι και ποινικοποίησε την κουκούλα, αναβαθμίζοντας τις κατηγορίες πλημμεληματικού χαρακτήρα σε κακουργήματα, με ενδεχόμενο 18μηνης προφυλάκισης μέχρι τη διεξαγωγή της δίκης.

Το Σάββατο 17 Οκτώβρη κατά τη διάρκεια διαδήλωσης αναρχικών/αντιεξουσιαστών στη Νίκαια, ως διαμαρτυρία για το θάνατο του 25χρονου μετανάστη από το Πακιστάν, Μοχάμεντ Καμράν Ατίφ, έπειτα από καταγγελίες για βασανισμό του στο αστυνομικό τμήμα Νίκαιας.

Η πορεία, αποτελούμενη από περίπου 500 άτομα, κινήθηκε μέσα από κεντρικούς δρόμους της Νίκαιας, πέρασε από το σπίτι του δολοφονημένου και κατευθυνόμενη προς το αστυνομικό τμήμα δέχθηκε επίθεση, σε πυκνοκατοικημένο σημείο της περιοχής, από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις με γκλομπς, ασφυξιογόνα χημικά και χειροβομβίδες κρότου-λάμψης, υπό τις έντονες αποδοκιμασίες κατοίκων κατά των αστυνομικών. Δύο διαδηλωτές οι οποίοι αποκόπηκαν από τον κύριο όγκο της πορείας λόγω της ασφυξίας από τα χημικά, ξυλοκοπήθηκαν άγρια και προσήχθησαν, ενώ η πορεία ανασυγκροτήθηκε και εξαιτίας των προσαγωγών ένα μεγάλο μέρος των συγκεντρωμένων προχώρησε σε κατάληψη του Δημαρχείου Νίκαιας, με αίτημα την άμεση απελευθέρωση των προσαχθέντων και την περαιτέρω δημοσιοποίηση του θανάτου του μετανάστη. Ανάμεσα στους τραυματίες βρέθηκε και δημοσιογράφος που κάλυπτε τη διαδήλωση, του οποίου αστυνομικοί έσπασαν τα δόντια και ο οποίος αργότερα κατέθεσε σχετική μήνυση.”



και:

“Στη φυλακή βρέθηκαν τα μεσάνυχτα της Τετάρτης (21/10) στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία προσήχθησαν, μετά τα επεισόδια που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια παρουσίασης βιβλίου στα Εξάρχεια. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη για να αφεθούν ελεύθεροι.

Σύμφωνα με την αστυνομία ξαφνικά περίπου 30 νεαροί κουκουλοφόροι βγήκαν από την Οδό Λόντουκαι επιτέθηκαν με πέτρες, τούβλα και άλλα αντικείμενα εναντίον 4 αστυνομικών που εκτελούσαν περιπολία στη διασταύρωση των οδών Σόλωνος και Ζωοδόχου Πηγής.

Σε βοήθειά τους έτρεξαν άνδρες της ομάδας Δέλτα και των ΜΑΤ που καταδίωξαν τους νεαρούς, ενώ κάποιοι αστυνομικοί έφτασαν μέχρι το καφέ - βιβλιοπωλείο Φλωράλ στην Οδό Θεμιστοκλέους, όπου γινόταν παρουσίαση του βιβλίου του Χριστόφορου Κάσδαγλη "Η Αριστερά και ο κακός ο λύκος".

Στα γεγονότα αντέδρασαν έντονα οι παρευρισκόμενοι στην παρουσίαση του βιβλίου, και οι αστυνομικοί σε πλήρη άγνοια και σε μια χωρίς λόγο αντίδραση προσήγαγαν στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση τον συγγραφέα και στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρη Παπαχρήστο, το μέλος του ΣΥΝ Στέλιο Ελληνιάδη και έναν δημοσιογράφο της ΕΡΤ που κατέγραφε τις σκηνές με το κινητό του τηλέφωνο.

Ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοίδης, αμέσως μόλις πληροφορήθηκε το συμβάν επικοινώνησε με τον κ. Παπαχρήστο και παράλληλα έδωσε εντολή να αφεθούν όλοι ελεύθεροι. Παράλληλα ζήτησε να διερευνηθεί ποιός έδωσε την εντολή για αυτές τις προσαγωγές.”


(Η μπαλακλάβα)

Και σκέφτομαι πως από τη μια μεριά έχουμε έναν άνθρωπο που έκανε μπίζνες με το ελληνικό δημόσιο με συνέπεια να έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς πολιτικών της μεταπολίτευσης, ο οποίος δικάστηκε στη Γερμανία και αφέθηκε ελεύθερος (καταβάλλοντας ένα εγγυητικό ποσό, «ψίχουλα» σε σχέση με την αμοιβή του), έστω και με περιοριστικά μέτρα, ενώ θα έπρεπε να βρίσκεται στη φυλακή μαζί με Έλληνες πολιτικούς που συνεργάστηκαν μαζί του στο σκάνδαλο «Siemens» και από την άλλη έχουμε το ξυλοκόπημα και τη φυλάκιση πολιτών που άσκησαν ένα συνταγματικό τους δικαίωμα. Μια δίκαιη διαμαρτυρία που αφορά το θάνατο ενός μετανάστη που βασανίστηκε μέσα σε αστυνομικό τμήμα. Μια δίκαιη διαμαρτυρία για τη σύλληψη στελεχών πολιτικού κόμματος σε καιρό δημοκρατίας.

Αυτή είναι η αστυνομία δυστυχώς. Υπάρχει για να καταστέλλει. Αποτελεί ένα πειθήνιο όργανο στις διαταγές της εκάστοτε εξουσίας.

Αυτός είναι ο ρόλος της εξουσίας, επίσης δυστυχώς. Θέλει πολίτες ήσυχους και σιωπηλούς. Αν είσαι πρόβατο και κάθεσαι όλη μέρα ανενεργός μπροστά στην τηλεόραση δε θα έχεις κανένα πρόβλημα. Σας το εγγυώμαι.

Αυτός είναι όμως ο ρόλος της δικαιοσύνης? Ποιος είναι ο ρόλος των νόμων? Γιατί υπακούομε στο νόμο?

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στις αρχαίες κοινωνίες και αργότερα το Μεσαίωνα, επικρατούσε το δίκιο του αρχηγού τη φυλής, του Μονάρχη, του Φεουδάρχη κλπ. Το δίκιο ενός προσώπου δηλαδή. Το 1215 μ.Χ. όμως, εμφανίζεται ένα λατινικό κείμενο με την ονομασία Magna Carta (Μεγάλο Χαρτί) (Magna Carta Libertatum ή «Μεγάλος Χάρτης των Ελευθεριών» στα Ελληνικά), που «ζητούσε από το Βασιλιά να αποκηρύξει κάποια δικαιώματά του, να σεβαστεί τις νομικές διαδικασίες και να αποδεχτεί ότι θα δεσμεύεται από τους νόμους και προστάτευε δικαιώματα των υπηκόων του Βασιλιά, ιδιαίτερα από την παράνομη φυλάκιση» (μας αναφέρει πολύ εύστοχα η βίκιπαίδεια).


(Η Magna Carta)

Η άνοδος της αστικής τάξης στα χρόνια που ακολούθησαν, οδήγησε τις σύγχρονες κοινωνίες στη δημιουργία γραμμένων κανόνων (νόμων). Ο νόμος, απρόσωπος και ουδέτερος εμφανιζόταν πλέον δημοκρατικός και ισότιμα εφαρμοσμένος έναντι όλων των πολιτών. Ίσχυσε όμως στην πράξη κάτι τέτοιο? Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τις περισσότερες φορές επικράτησε ο νόμος του ισχυρού και οι ανίσχυροι, οι φτωχοί, οι ανήσυχοι άνθρωποι που διαμαρτύρονταν στις παράλογες ταγές της εξουσίας, έπεφταν θύματα ξυλοδαρμών, φυλακίζονταν, θανατώνονταν ακριβώς όπως και στις αρχαίες κοινωνίες και το Μεσαίωνα. Η ουδετερότητα του νόμου νομιμοποίησε την αδικία. Οι άνθρωποι δυσκολεύονται πλέον να ενοχοποιήσουν κάποιον όταν αδικούνται, λόγω του ουδέτερου και απρόσωπου νόμου. Ο νόμος συντελεί στη διατήρηση της ανισότητας πλούτου και δύναμης (χαρακτηριστικό των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών), επιβάλλοντας φόρους στις αδύναμες κοινωνικά ομάδες, ελαττώνοντας την ίδια στιγμή τη φορολογία στις μεγάλες επιχειρήσεις με την αιτιολογία ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας ή χορηγώντας τις με υπέρογκα ποσά κλπ κλπ (τα παραδείγματα πολλά και δε θα σταθώ σε αυτόν τον τομέα γιατί θα πλατιάσω).


Οι απλοί άνθρωποι όταν έχουν ένα νομικό πρόβλημα απευθύνονται στους δικηγόρους. Το πρόβλημα με την πλειοψηφία του συγκεκριμένου κλάδου είναι ότι πρωτίστως επιλέγονται με τέτοια κριτήρια που εξασφαλίζεται η συντηρητικότητα τους και δευτερευόντως ενδιαφέρονται περισσότερο για την «επαγγελματικότητα» τους παρά για την απονομή της δικαιοσύνης. Έχει ένα πολύ ωραίο ο χωρίο ο Howard Zinn στις “Διακηρύξεις Ανεξαρτησίας” όπου ένας φοιτητής νομικής αναφέρει σχετικά:

«Η ουσία της διαδικασίας απόκτησης του επαγγελματσμού είναι ο διαχωρισμός του νόμου από την πολιτική, η εξύψωση της τεχνικής και της επιδεξιότητας πάνω από την εξουσία, η αναζήτηση “ουδέτερων αρχών” και η άρνηση ιδεολογικών σκοπών».


Οι Δικαστές πάλι προέρχονται από «τζάκια» πλουσίων οικογενειών εξασφαλίζοντας έτσι σε ένα μεγάλο ποσοστό ότι δε θα «αδικηθεί» ένας όμοιος τους, ενώ είναι στην πλειοψηφία τους συντηρητικοί και απεχθάνονται κάθε ριζοσπαστική πράξη. Ο Δικαστής είναι εξουσία και τελεί το έργο που κάθε εξουσία έχει αναλάβει. Ελέγχει τους μάρτυρες, τα στοιχεία, την ερμηνεία του ίδιου του νόμου.


Ο πολίτης χωρίς εξουσία ή πλούτο είναι ηττημένος στις περισσότερες περιπτώσεις (ξέρω ότι υπάρχουν δικαστικές υποθέσεις που απλοί πολίτες κέρδισαν υποθέσεις απέναντι σε εταιρείες «μεγαθήρια» αλλά δυστυχώς είναι εξαιρέσεις που δεν αποτελούν τον κανόνα, ενώ υπάρχει και μια λογική εξήγηση που αφορά αυτές τις εξαιρέσεις που ίσως τις συζητήσουμε αν θέλετε στο σχολιασμό του κειμένου).

Γιατί?

Επειδή οι μηχανισμοί είναι γνωστοί. Οι έχοντες, ελέγχουν τα μέσα επικοινωνίας, χρηματοδοτούν το κράτος, αγοράζουν αλλά και πουλάνε τους πολιτικούς υποψήφιους. Είναι μια «δίκαιη» ανταλλαγή (για αυτούς).

Η ανυπακοή στο νόμο γεννά πολλές φορές στους ανθρώπους το φόβο ότι θα επικρατήσει χάος και αναρχία. Το νόμος και τάξη (LAW & ORDER) βασίζεται ακριβώς πάνω σε αυτό το φόβο. Η τυφλή υποταγή στο νόμο οδηγεί τελικά στην εφαρμογή της πραγματικής δικαιοσύνης? Σίγουρα η εφαρμογή του νόμου έχει θετικά αποτελέσματα απέναντι στην τάξη (αναφέρομαι στην πρακτική εφαρμογή της τάξης και όχι στο τι σημαίνει αυτό για τους πολίτες μια χώρας). Τι γίνεται όμως με το νόμο = δικαιοσύνη? Προσωπικά βλέπω το νόμο ως ένα μέσο και τίποτα παραπάνω. Η ίδια η ζωή και η ελευθερία των πολιτών είναι ο σκοπός. Τι γίνεται όταν μια πολιτεία δεν εξασφαλίζει δικαιοσύνη στους πολίτες της παρά μόνο την εφαρμογή της τάξης? Είναι χρέος των πολιτών να την αλλάξουν? Επιστρέφω στο γνωστό φόβο. Η ίδια ιστορία μας δίδαξε ότι η ανυπακοή στο νόμο αποτέλεσε εφαλτήριο σημαντικών αλλαγών που αφορούσε κυρίως κοινωνικά δικαιώματα (οι γυναίκες από το νόμο δεν είχαν δικαίωμα ψήφου αντέδρασαν και δικαιώθηκαν, οι αφροαμερικάνοι ήταν δούλοι από το νόμο αντέδρασαν και επίσης δικαιώθηκαν και άλλα πολλά παραδείγματα). Ο φόβος ότι οι διαδηλώσεις, οι διαμαρτυρίες, το μποϋκοτάζ της εργασίας (δεν αναφέρομαι σε κρούσματα βίας τα οποία καταδικάζω) θα οδηγήσει σε ανομία και χάος είναι αβάσιμος. Πάλι δανειζόμενος ιστορικά γεγονότα καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η πολιτική ανυπακοή οδηγεί σε ένα υγιή επανακαθορισμό των κοινωνικών τάξεων με προσανατολισμό τη δικαιοσύνη και την ανάγκη για ισότητα (ευκαιριών, δικαιοσύνης κλπ κλπ). Η ιστορία επίσης μας δίδαξε ότι η εφαρμογή του περίφημου Law & Order οδήγησε πολλές φορές την ανθρωπότητα στον πόλεμο, στη βία κλπ. Ο Χίτλερ, ο Bush και άλλοι πολλοί τύραννοι χρησιμοποίησαν αυτή την επωδό για να πείσουν τα πλήθη για τα οφέλη του Νόμος και Τάξη.

Για να μην παρεξηγηθώ, δε θεωρώ όλους τους νόμους άχρηστους. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις φόνων, βιασμών, υποθέσεις παιδεραστίας κλπ που και απαραίτητος είναι ο νόμος και σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζεται (όπως εφαρμόζεται τέλος πάντων). Δεν προτείνεται με λίγα λόγια η ανυπακοή σε ΟΛΟΥΣ τους νόμους αλλά η άρνηση της τυφλής υποταγής σε αυτούς.

Εκείνο που προσδοκώ, γράφοντας ότι γράφοντας είναι να προβληματιστούμε, με γνώμονα κυρίως την ηθική, αν νόμος συνεπάγεται και δικαιοσύνη που είναι και το προκείμενο. Να μπορέσουμε να διαχωρίσουμε τον καλό νόμο από τον κακό νόμο. Τον δίκαιο από τον άδικο νόμο.

Προσδοκώ επίσης και στην πολιτική ανυπακοή. Στην εξάλειψη των γνωστών φόβων όχι με ψυχολογικά κριτήρια αλλά κυρίως ηθικά (και πάλι). Είναι χρέος μας προς τις νέες γενιές να δημιουργήσουμε πρότυπα. Πρότυπα ανθρώπων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα, την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων κλπ. Είναι σίγουρα προτιμότερη από τη ζωή του Ιβάν Ίλιτς του ήρωα του Τολστόι από το «Ο Θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» που ευρισκόμενος στο κρεβάτι του θανάτου λίγο πριν το τέλος του, όντας πετυχημένος δικαστής και άνθρωπος που έζησε όλη του τη ζωή υπηρετώντας το νόμο και το «σωστό», αναρωτιέται: «Ίσως δεν έζησα όπως θα έπρεπε…Αλλά πως γίνεται αυτό, αφού έκανα τα πάντα σωστά?..»

Υ.Γ. «Δανείστηκα» πολλές πληροφορίες κυρίως για το αμερικάνικο δικαστικό σύστημα από την πλούσια βιβλιογραφία των Howard Zinn και Noam Chomsky, των οποίων ο τρόπος σκέψης με έχει σαφέστατα επηρεάσει.

Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία

Η αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση εμφανίστηκε τον 17ο και 18ο αιώνα, όταν και η μεσαία τάξη (έμποροι, βιοτέχνες κλπ που μετακινιόντουσαν στις μεγάλες πόλεις) αμφισβήτησε την κυριαρχία των Βασιλιάδων και των Φεουδαρχών. Ο Τζον Λοκ (John Locke, 1632 - 1704) [1] ήταν ένας από τους εκφραστές του νέου αυτού τρόπου σκέψης. Ο Λοκ έκανε αναφορά στα πλεονεκτήματα του αντιπροσωπευτικού τρόπου διακυβέρνησης, σύμφωνα με τα οποία η κοινότητα είναι πρόθυμη να επιλέξει ανθρώπους που θα την εκπροσωπούν ώστε να υπάρχει περισσότερη τάξη και ασφάλεια για τη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία. Στη αρχαία χρόνια, όταν οι άνθρωποι βρίσκονταν στη φύση, αναφέρει ο Άγγλος φιλόσοφος, τα πήγαιναν αρκετά καλά, αλλά αυτό διαταράχθηκε από την επαφή τους με τα χρήματα και το εμπόριο, γεννώντας την απληστία και τη διαφθορά. Αργότερα, όταν ήλθε η μοναρχία, οι Βασιλείς συμπεριφερόταν σαν να ήταν στη φύση και δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για την κοινότητα. Έτσι, ήταν απαραίτητη η δημιουργία κανόνων (νόμων), γραμμένων από ανθρώπους (δικαστές) και μια κοινωνία που θα επιθυμούσε την αντιπροσώπευση της από τους εκπροσώπους του στη νομοθετική βουλή. Η βουλή ως ανώτερη εξουσία θα έπρεπε να συμμορφώνεται με τους όρους του «κοινωνικού συμβολαίου» ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη (λαός – εξουσία) και να προάγει την ασφάλεια, την ειρήνη και το κοινό καλό, ενώ αν η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση παραβίαζε αυτό το συμβόλαιο, τότε θα ήταν δικαιολογημένη η όποια εξέγερση από την πλευρά του λαού. Η πολιτική φιλοσοφία του Άγγλου φιλόσοφου, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Αμερικανική Επανάσταση, το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, την Γαλλική Επανάσταση καθώς και το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας και τα Συντάγματα των περισσοτέρων φιλελευθέρων κρατών (μας αναφέρει η βίκιπαίδεια).



Όλα ωραία και καλά έως εδώ. Αλλά ήταν έτσι τα πράγματα και στην πράξη? Γιατί οι απόψεις του Λοκ, προϋπόθεταν μια κοινότητα που τα μέλη της συμφωνούσαν καθολικά στην αντιπροσώπευση τους από πολιτικούς σε μια συνταγματική βουλή. Η καθολικότητα αυτή όμως δεν υπήρξε ποτέ στην πράξη. Τόσο στην Αγγλία, όσο και στην Αμερική (και στον υπόλοιπο κόσμο αργότερα) υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί και οι τελευταίοι δεν ήταν σε θέση να υπογράψουν το κοινωνικό συμβόλαιο με ίσους όρους με τους πλούσιους. Θεωρητικά λοιπόν η ελευθερία και η ιδιοκτησία προστατευόταν από το Σύνταγμα, αλλά στην πράξη, αυτό που προστατευόταν ήταν η ελευθερία και η ιδιοκτησία των ισχυρών. Ο Howard Zinn [2] μας δίνει ένα πολύ ωραίο παράδειγμα που έχει να κάνει με το Αμερικάνικο Σύνταγμα:

«…τη δεκαετία του 1660, του ανατέθηκε (του Λοκ) η εργασία της συγγραφής ενός συντάγματος για τις δύο Καρολίνες (ακόμη η Βόρεια και η Νότια ήταν μία). Το σύνταγμα του οργάνωσε ένα φεουδαρχικό σύστημα, στο οποίο οκτώ βαρόνοι θα είχαν στην ιδιοκτησία τους το 40% της γης• ένας απ’ αυτούς τους βαρόνους θα ήταν κυβερνήτης. Το σύνταγμα του Λοκ περιείχε επίσης και αυτήν τη δήλωση: “κάθε ελεύθερος άνθρωπος της Καρολίνας θα έχει απόλυτη εξουσία πάνω στους νέγρους σκλάβους του…”».

Οι λευκοί ήταν ευγνώμονες για την «ελευθερία» τους την ίδια στιγμή που συμπολίτες τους ήταν «ιδιοκτησία» τους. Οι αμερικανοί επαναστάτες είχαν ανατρέψει τη μοναρχία και είχαν εγκαταστήσει μια «δημοκρατική» κυβέρνηση με λαϊκή υποστήριξη που θα αντιπροσώπευε όμως τα συμφέροντα των πλουσίων. Στη σύνταξη του αμερικάνικου συντάγματος δε συμμετείχαν οι αφρομερικάνοι, οι γυναίκες (ο μισός πληθυσμός), οι ινδιάνοι και οι λευκοί χωρίς περιουσία (πάνω από το 80% του πληθυσμού). Σημειωτέον ότι τόσο οι αφρομερικάνοι, όσο και οι ινδιάνοι είχαν πολεμήσει στο πλευρό των λευκών για την «ελευθερία». Ο Howard Zinn μας δίνει περισσότερα στοιχεία, αναφέροντας μας ότι η βουλή της Μασαχουσέτης μοίραζε χρηματικές αμοιβές του στυλ: «..για κάθε σκαλπ αρσενικού Ινδιάνου…σαράντα λίρες. Για κάθε σκαλπ θηλυκού ή αρσενικού κάτω από την ηλικία των δώδεκα ετών…..είκοσι λίρες».



Μπορεί από την Αμερικάνικη Επανάσταση και τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας των πλουσίων μέχρι τη σημερινή εποχή να κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι παγκοσμίως αλλά ποιος μπορεί να αρνηθεί το γεγονός ότι ναι μεν η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μπορεί να προωθήσει ορισμένες μεταρρυθμίσεις με σκοπό την πρόοδο, αλλά κυρίως, χρησιμοποιείται από τους ισχυρούς του κόσμου, όπου με ένα δημοκρατικό προσωπείο ελέγχουν την κοινωνία και θέτουν φραγμούς σε κάθε απαίτηση που απειλεί τα συμφέροντα τους. Μεταρρυθμίσεις που είναι «κερδισμένες» με το αίμα και τον αγώνα απλών ανθρώπων που οι κινητοποιήσεις τους ανάγκασαν την πλουτοκρατία να ενδώσει σε μέτρα που υπό άλλες συνθήκες δε θα παραχωρούσε.

Ο Φρέντερικ Ντάγκλας σε μια ομιλία του το 1857 τόνισε σχετικά:

«…Ολόκληρη η ιστορία της προόδους της ανθρώπινης ελευθερίας δείχνει ότι όλες οι παραχωρήσεις που έγιναν προς όφελος της μέχρι τώρα έγιναν με αγώνες…Χωρίς αγώνες δεν υπάρχει πρόοδος. Εκείνοι που λένε ότι υποστηρίζουν την ελευθερία και, παρόλα αυτά, απορρίπτουν την αγωνιστική δράση είναι άνθρωποι που θέλουν να θερίσουν χωρίς να σπείρουν. Θέλουν βροχή χωρίς κεραυνούς και αστραπές. Θέλουν ωκεανό χωρίς τον τρομακτικό βρυχηθμό των κυμάτων του. Ο αγώνας μπορεί να πνευματικός ή και σωματικός. Μπορεί να είναι και τα δύο, αλλά πρέπει να είναι αγώνας. Η εξουσία δεν παραχωρεί τίποτα χωρίς απαίτηση. Δεν το έκανε ποτέ και δε θα το κάνει ποτέ..».



Πόσες φορές απλοί πολίτες δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά άσκηση του συνταγματικού τους δικαιώματος να διαμαρτυρηθούν, να διαδηλώσουν, να συγκεντρωθούν, να μιλήσουν δημόσια, να μποϋκοτάρουν την εργασία τους κλπ και κυνηγήθηκαν, χτυπήθηκαν, φυλακίστηκαν κλπ από τα όργανα δημοσίας τάξης, τα όργανα καταστολής της εξουσίας μετά από εντολή της φυσικά.

Ο Ζαν Ζακ Ρουσώ (Jean Jacques Rousseau, 1712-1778), [3] στο κοινωνικό του συμβόλαιο αναφέρει ότι η αρχή της αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης είναι ελαττωματική, ενώ ο ίδιος αναζητούσε μια πιο άμεση δημοκρατία όπου η «πλειοψηφία» των πλουσίων δε θα μπορούσε να σπρώξει την πλειοψηφία των φτωχών και ανήμπορων στη δουλεία ή στην ένδεια. Ο Ρουσώ προβληματίστηκε πριν 3 σχεδόν αιώνες για κάτι που μας απασχολεί σήμερα. Τότε, η μετάβαση από τη μοναρχία στην αντιπροσωπευτικού τύπου διακυβέρνηση ήταν ένα τεράστιο άλμα αναμφισβήτητα, μια πρόοδος σαφώς προτιμότερη από τη δικτατορία. Πάραυτα, ενέχει σημαντικά προβλήματα. Οι αντιπρόσωποι του λαού, δε μπορούν να τον αντιπροσωπεύσουν γιατί έχουν την τάση να δημιουργούν μια ειδική ελίτ, αποκτούν προνόμια που μειώνουν το όποιο αίσθημα ευθύνης νιώθουν απέναντι σε αυτούς που χρωστούν την ύπαρξη τους, ενώ οι απλοί πολίτες χάνουν τη δύναμη τους μέσα από τα «φίλτρα» του αντιπροσωπευτικού συστήματος. Οι εκλεγμένοι αναπτύσσουν ικανότητες και επιδεξιότητες που αφορούν τη ΔΙΑΙΩΝΙΣΗ τους και μόνο, ενώ αναλώνουν περισσότερο χρόνο σε συζητήσεις με ομοίους τους παρά με τους εκλογείς τους. Συνιστούν ένα κλειστό κλαμπ που ο Ρόμπερτ Μίχελς αποκάλεσε «συμβόλαιο αμοιβαίας ασφάλειας» απέναντι στην υπόλοιπη κοινωνία. Οι εκλεγμένοι, χρειάζονται χρήματα για την εκλογή τους. Χρήματα που ξοδεύονται για την αγορά υλικού, τηλεοπτικού χρόνου κλπ για να διαφημίσουν την εικόνα τους. Κάποιοι αναλαμβάνουν την κάλυψη αυτών των τεράστιων εξόδων όχι με ανιδιοτέλεια. Ο εκλεγμένος, έχει υποχρέωση να «ανταποδώσει» στους χρηματοδότες του.

Οι άνθρωποι που είναι στην εξουσία και όσοι διαθέτουν τον πλούτο σήμερα δεν επιθυμούν την αλλαγή του συστήματος για ευνόητους λόγους. Κανείς τους δεν επιθυμεί την απεμπόληση κυρίαρχων δικαιωμάτων που «κέρδισαν» ξεγελώντας το λαό με πρόσχημα ένα δημοκρατικό προσωπείο.

Μια άμεση δημοκρατία θα ήταν μια λύση. Ήδη μικρές ομάδες ανθρώπων συγκεντρώνονται, συζητούν, συμφωνούν ή διαφωνούν και λειτουργούν δημοκρατικά λαμβάνοντας αποφάσεις για διάφορα θέματα. Δείτε τις οικολογικές οργανώσεις, τους διάφορους ακτιβιστές, τις εξωκοινοβουλευτικές πολιτικές ομάδες, κλπ κλπ. Γιατί να μη γίνει κάτι ανάλογο και σε πραγματικό πολιτικό επίπεδο αναγνωρίζοντας τόσο τα φυσικά εμπόδια, όσο και τα όποια πρακτικά προβλήματα προκύπτουν από μια τέτοια γενναία απόφαση που είναι σίγουρα προτιμότερη από την έσχατη λύση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που εφαρμόζεται ανεπιτυχώς έως τώρα. Όσο δε θα προχωράμε σε μια τέτοια λύση, τόσο οι έχοντες σε αυτόν τον κόσμο θα κυριαρχούν σε κάθε διαδικασία ενάντια σε αυτούς που δεν έχουν.

Κλείνοντας το «σεντόνι» μου (είχα να γράψω εξάλλου κοντά δύο μήνες ο τεμπέλης), σας υπενθυμίζω αυτό που διαβάζουμε συχνά στους τοίχους:

ΑΝ Η ΨΗΦΟΣ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ


[1] Άγγλος φιλόσοφος και κύριος αντιπρόσωπος του αγγλικού κινήματος του εμπειρισμού. Μαζί με τον Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) και τον Τζώρτζ Μπέρκλεϋ (1684-1753) σχηματίζει το τρίπτυχο των φιλοσόφων του αγγλικού Διαφωτισμού και του επερχόμενου εμπειρισμού. (από βίκιπαίδεια)

[2] Αμερικανοεβραίος Ακαδημαϊκός, Ιστορικός, Πολιτικός στοχαστής, θεατρικός συγγραφέας (Ο Μαρξ στο Σόχο), ηλικίας 87 ετών παρακαλώ, αναρχομαρξιστής, με πλούσιο βιβλιογραφικό έργο υλικό εκ του οποίου άντλησα πληροφορίες και κυρίως από τα έργα του «Διακηρύξεις Ανεξαρτησίας» και «Η Ιστορία του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής», τα οποία σας τα συνιστώ ΑΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΑ.

[3] Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός θεωρητικός, και αυτοδίδακτος συνθέτης στην περίοδο του Διαφωτισμού. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν τη γαλλική επανάσταση, την ανάπτυξη της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής θεωρίας, και την ιδεολογία του εθνικισμού. (από βίκιπαίδεια επίσης)

Φωτός: Οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από τη βίκιπαίδεια (Ελληνική και Αγγλική)