Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 2009

Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία



Η αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση εμφανίστηκε τον 17ο και 18ο αιώνα, όταν και η μεσαία τάξη (έμποροι, βιοτέχνες κλπ που μετακινιόντουσαν στις μεγάλες πόλεις) αμφισβήτησε την κυριαρχία των Βασιλιάδων και των Φεουδαρχών. Ο Τζον Λοκ (John Locke, 1632 - 1704) [1] ήταν ένας από τους εκφραστές του νέου αυτού τρόπου σκέψης. Ο Λοκ έκανε αναφορά στα πλεονεκτήματα του αντιπροσωπευτικού τρόπου διακυβέρνησης, σύμφωνα με τα οποία η κοινότητα είναι πρόθυμη να επιλέξει ανθρώπους που θα την εκπροσωπούν ώστε να υπάρχει περισσότερη τάξη και ασφάλεια για τη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία. Στη αρχαία χρόνια, όταν οι άνθρωποι βρίσκονταν στη φύση, αναφέρει ο Άγγλος φιλόσοφος, τα πήγαιναν αρκετά καλά, αλλά αυτό διαταράχθηκε από την επαφή τους με τα χρήματα και το εμπόριο, γεννώντας την απληστία και τη διαφθορά. Αργότερα, όταν ήλθε η μοναρχία, οι Βασιλείς συμπεριφερόταν σαν να ήταν στη φύση και δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για την κοινότητα. Έτσι, ήταν απαραίτητη η δημιουργία κανόνων (νόμων), γραμμένων από ανθρώπους (δικαστές) και μια κοινωνία που θα επιθυμούσε την αντιπροσώπευση της από τους εκπροσώπους του στη νομοθετική βουλή. Η βουλή ως ανώτερη εξουσία θα έπρεπε να συμμορφώνεται με τους όρους του «κοινωνικού συμβολαίου» ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη (λαός – εξουσία) και να προάγει την ασφάλεια, την ειρήνη και το κοινό καλό, ενώ αν η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση παραβίαζε αυτό το συμβόλαιο, τότε θα ήταν δικαιολογημένη η όποια εξέγερση από την πλευρά του λαού. Η πολιτική φιλοσοφία του Άγγλου φιλόσοφου, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Αμερικανική Επανάσταση, το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, την Γαλλική Επανάσταση καθώς και το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας και τα Συντάγματα των περισσοτέρων φιλελευθέρων κρατών (μας αναφέρει η βίκιπαίδεια).



Όλα ωραία και καλά έως εδώ. Αλλά ήταν έτσι τα πράγματα και στην πράξη? Γιατί οι απόψεις του Λοκ, προϋπόθεταν μια κοινότητα που τα μέλη της συμφωνούσαν καθολικά στην αντιπροσώπευση τους από πολιτικούς σε μια συνταγματική βουλή. Η καθολικότητα αυτή όμως δεν υπήρξε ποτέ στην πράξη. Τόσο στην Αγγλία, όσο και στην Αμερική (και στον υπόλοιπο κόσμο αργότερα) υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί και οι τελευταίοι δεν ήταν σε θέση να υπογράψουν το κοινωνικό συμβόλαιο με ίσους όρους με τους πλούσιους. Θεωρητικά λοιπόν η ελευθερία και η ιδιοκτησία προστατευόταν από το Σύνταγμα, αλλά στην πράξη, αυτό που προστατευόταν ήταν η ελευθερία και η ιδιοκτησία των ισχυρών. Ο Howard Zinn [2] μας δίνει ένα πολύ ωραίο παράδειγμα που έχει να κάνει με το Αμερικάνικο Σύνταγμα:

«…τη δεκαετία του 1660, του ανατέθηκε (του Λοκ) η εργασία της συγγραφής ενός συντάγματος για τις δύο Καρολίνες (ακόμη η Βόρεια και η Νότια ήταν μία). Το σύνταγμα του οργάνωσε ένα φεουδαρχικό σύστημα, στο οποίο οκτώ βαρόνοι θα είχαν στην ιδιοκτησία τους το 40% της γης• ένας απ’ αυτούς τους βαρόνους θα ήταν κυβερνήτης. Το σύνταγμα του Λοκ περιείχε επίσης και αυτήν τη δήλωση: “κάθε ελεύθερος άνθρωπος της Καρολίνας θα έχει απόλυτη εξουσία πάνω στους νέγρους σκλάβους του…”».

Οι λευκοί ήταν ευγνώμονες για την «ελευθερία» τους την ίδια στιγμή που συμπολίτες τους ήταν «ιδιοκτησία» τους. Οι αμερικανοί επαναστάτες είχαν ανατρέψει τη μοναρχία και είχαν εγκαταστήσει μια «δημοκρατική» κυβέρνηση με λαϊκή υποστήριξη που θα αντιπροσώπευε όμως τα συμφέροντα των πλουσίων. Στη σύνταξη του αμερικάνικου συντάγματος δε συμμετείχαν οι αφρομερικάνοι, οι γυναίκες (ο μισός πληθυσμός), οι ινδιάνοι και οι λευκοί χωρίς περιουσία (πάνω από το 80% του πληθυσμού). Σημειωτέον ότι τόσο οι αφρομερικάνοι, όσο και οι ινδιάνοι είχαν πολεμήσει στο πλευρό των λευκών για την «ελευθερία». Ο Howard Zinn μας δίνει περισσότερα στοιχεία, αναφέροντας μας ότι η βουλή της Μασαχουσέτης μοίραζε χρηματικές αμοιβές του στυλ: «..για κάθε σκαλπ αρσενικού Ινδιάνου…σαράντα λίρες. Για κάθε σκαλπ θηλυκού ή αρσενικού κάτω από την ηλικία των δώδεκα ετών…..είκοσι λίρες».



Μπορεί από την Αμερικάνικη Επανάσταση και τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας των πλουσίων μέχρι τη σημερινή εποχή να κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι παγκοσμίως αλλά ποιος μπορεί να αρνηθεί το γεγονός ότι ναι μεν η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μπορεί να προωθήσει ορισμένες μεταρρυθμίσεις με σκοπό την πρόοδο, αλλά κυρίως, χρησιμοποιείται από τους ισχυρούς του κόσμου, όπου με ένα δημοκρατικό προσωπείο ελέγχουν την κοινωνία και θέτουν φραγμούς σε κάθε απαίτηση που απειλεί τα συμφέροντα τους. Μεταρρυθμίσεις που είναι «κερδισμένες» με το αίμα και τον αγώνα απλών ανθρώπων που οι κινητοποιήσεις τους ανάγκασαν την πλουτοκρατία να ενδώσει σε μέτρα που υπό άλλες συνθήκες δε θα παραχωρούσε.

Ο Φρέντερικ Ντάγκλας σε μια ομιλία του το 1857 τόνισε σχετικά:

«…Ολόκληρη η ιστορία της προόδους της ανθρώπινης ελευθερίας δείχνει ότι όλες οι παραχωρήσεις που έγιναν προς όφελος της μέχρι τώρα έγιναν με αγώνες…Χωρίς αγώνες δεν υπάρχει πρόοδος. Εκείνοι που λένε ότι υποστηρίζουν την ελευθερία και, παρόλα αυτά, απορρίπτουν την αγωνιστική δράση είναι άνθρωποι που θέλουν να θερίσουν χωρίς να σπείρουν. Θέλουν βροχή χωρίς κεραυνούς και αστραπές. Θέλουν ωκεανό χωρίς τον τρομακτικό βρυχηθμό των κυμάτων του. Ο αγώνας μπορεί να πνευματικός ή και σωματικός. Μπορεί να είναι και τα δύο, αλλά πρέπει να είναι αγώνας. Η εξουσία δεν παραχωρεί τίποτα χωρίς απαίτηση. Δεν το έκανε ποτέ και δε θα το κάνει ποτέ..».



Πόσες φορές απλοί πολίτες δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά άσκηση του συνταγματικού τους δικαιώματος να διαμαρτυρηθούν, να διαδηλώσουν, να συγκεντρωθούν, να μιλήσουν δημόσια, να μποϋκοτάρουν την εργασία τους κλπ και κυνηγήθηκαν, χτυπήθηκαν, φυλακίστηκαν κλπ από τα όργανα δημοσίας τάξης, τα όργανα καταστολής της εξουσίας μετά από εντολή της φυσικά.

Ο Ζαν Ζακ Ρουσώ (Jean Jacques Rousseau, 1712-1778), [3] στο κοινωνικό του συμβόλαιο αναφέρει ότι η αρχή της αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης είναι ελαττωματική, ενώ ο ίδιος αναζητούσε μια πιο άμεση δημοκρατία όπου η «πλειοψηφία» των πλουσίων δε θα μπορούσε να σπρώξει την πλειοψηφία των φτωχών και ανήμπορων στη δουλεία ή στην ένδεια. Ο Ρουσώ προβληματίστηκε πριν 3 σχεδόν αιώνες για κάτι που μας απασχολεί σήμερα. Τότε, η μετάβαση από τη μοναρχία στην αντιπροσωπευτικού τύπου διακυβέρνηση ήταν ένα τεράστιο άλμα αναμφισβήτητα, μια πρόοδος σαφώς προτιμότερη από τη δικτατορία. Πάραυτα, ενέχει σημαντικά προβλήματα. Οι αντιπρόσωποι του λαού, δε μπορούν να τον αντιπροσωπεύσουν γιατί έχουν την τάση να δημιουργούν μια ειδική ελίτ, αποκτούν προνόμια που μειώνουν το όποιο αίσθημα ευθύνης νιώθουν απέναντι σε αυτούς που χρωστούν την ύπαρξη τους, ενώ οι απλοί πολίτες χάνουν τη δύναμη τους μέσα από τα «φίλτρα» του αντιπροσωπευτικού συστήματος. Οι εκλεγμένοι αναπτύσσουν ικανότητες και επιδεξιότητες που αφορούν τη ΔΙΑΙΩΝΙΣΗ τους και μόνο, ενώ αναλώνουν περισσότερο χρόνο σε συζητήσεις με ομοίους τους παρά με τους εκλογείς τους. Συνιστούν ένα κλειστό κλαμπ που ο Ρόμπερτ Μίχελς αποκάλεσε «συμβόλαιο αμοιβαίας ασφάλειας» απέναντι στην υπόλοιπη κοινωνία. Οι εκλεγμένοι, χρειάζονται χρήματα για την εκλογή τους. Χρήματα που ξοδεύονται για την αγορά υλικού, τηλεοπτικού χρόνου κλπ για να διαφημίσουν την εικόνα τους. Κάποιοι αναλαμβάνουν την κάλυψη αυτών των τεράστιων εξόδων όχι με ανιδιοτέλεια. Ο εκλεγμένος, έχει υποχρέωση να «ανταποδώσει» στους χρηματοδότες του.

Οι άνθρωποι που είναι στην εξουσία και όσοι διαθέτουν τον πλούτο σήμερα δεν επιθυμούν την αλλαγή του συστήματος για ευνόητους λόγους. Κανείς τους δεν επιθυμεί την απεμπόληση κυρίαρχων δικαιωμάτων που «κέρδισαν» ξεγελώντας το λαό με πρόσχημα ένα δημοκρατικό προσωπείο.

Μια άμεση δημοκρατία θα ήταν μια λύση. Ήδη μικρές ομάδες ανθρώπων συγκεντρώνονται, συζητούν, συμφωνούν ή διαφωνούν και λειτουργούν δημοκρατικά λαμβάνοντας αποφάσεις για διάφορα θέματα. Δείτε τις οικολογικές οργανώσεις, τους διάφορους ακτιβιστές, τις εξωκοινοβουλευτικές πολιτικές ομάδες, κλπ κλπ. Γιατί να μη γίνει κάτι ανάλογο και σε πραγματικό πολιτικό επίπεδο αναγνωρίζοντας τόσο τα φυσικά εμπόδια, όσο και τα όποια πρακτικά προβλήματα προκύπτουν από μια τέτοια γενναία απόφαση που είναι σίγουρα προτιμότερη από την έσχατη λύση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που εφαρμόζεται ανεπιτυχώς έως τώρα. Όσο δε θα προχωράμε σε μια τέτοια λύση, τόσο οι έχοντες σε αυτόν τον κόσμο θα κυριαρχούν σε κάθε διαδικασία ενάντια σε αυτούς που δεν έχουν.

Κλείνοντας το «σεντόνι» μου (είχα να γράψω εξάλλου κοντά δύο μήνες ο τεμπέλης), σας υπενθυμίζω αυτό που διαβάζουμε συχνά στους τοίχους:

ΑΝ Η ΨΗΦΟΣ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ


[1] Άγγλος φιλόσοφος και κύριος αντιπρόσωπος του αγγλικού κινήματος του εμπειρισμού. Μαζί με τον Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) και τον Τζώρτζ Μπέρκλεϋ (1684-1753) σχηματίζει το τρίπτυχο των φιλοσόφων του αγγλικού Διαφωτισμού και του επερχόμενου εμπειρισμού. (από βίκιπαίδεια)

[2] Αμερικανοεβραίος Ακαδημαϊκός, Ιστορικός, Πολιτικός στοχαστής, θεατρικός συγγραφέας (Ο Μαρξ στο Σόχο), ηλικίας 87 ετών παρακαλώ, αναρχομαρξιστής, με πλούσιο βιβλιογραφικό έργο υλικό εκ του οποίου άντλησα πληροφορίες και κυρίως από τα έργα του «Διακηρύξεις Ανεξαρτησίας» και «Η Ιστορία του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής», τα οποία σας τα συνιστώ ΑΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΑ.

[3] Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός θεωρητικός, και αυτοδίδακτος συνθέτης στην περίοδο του Διαφωτισμού. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν τη γαλλική επανάσταση, την ανάπτυξη της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής θεωρίας, και την ιδεολογία του εθνικισμού. (από βίκιπαίδεια επίσης)

Φωτός: Οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από τη βίκιπαίδεια (Ελληνική και Αγγλική)

12 σχόλια:

vague είπε...

Βρε, πού είσαι εσύ;
Το προηγούμενο ποστ σου, σε συνδυασμό με την απουσία σου, με έκαναν να σκεφτώ ότι έχεις αποσυρθεί για να γράψεις παραμύθι για τα παιδιά σου ;)

Επί της ουσίας τώρα:
Όταν ήμουν μικρή, άκουγα συχνά ανθρώπους να λένε (και να το πιστεύουν) ότι για να είναι κάποιος πλούσιος, είναι και σοφός και πάντως, οπωσδήποτε ξέρει περισσότερα. Ο υλισμός, όπως φαίνεται, δεν αφορά μόνο τους έχοντες. Με άλλο σκεπτικό μεν, αλλά οπωσδήποτε λατρευτικό. Είναι άλλωστε ο λόγος για τον οποίο, ακόμα και σήμερα οι κεφαλαιοκράτες διατηρούν ένα παράλογο κύρος μέσα στις κοινωνίες που συμμετέχουν, το οποίο επιπλέον φυσικά εξαργυρώνουν, με την προάσπιση των συμφερόντων τους.

Προέχει η παιδεία εννοώ.
Και όσο αυτή σαμποτάρεται, τόσο αυτοί που δημιουργούν τους νόμους, θα τους φτιάχνουν ακριβώς όπως πρέπει για να μην διαταράσσεται το σύστημα που επιδιώκουν.

D.Angel είπε...

Εγώ μια καλησπέρα πέρασα να πω!
Που είσαι εσύ βρεεεε;;;;;;;

Blackangel είπε...

Χαχαχα Συνοδοιπόρε, μπορεί να μην έγραψα παραμύθι αλλά σίγουρα τους παραμύθιαζα τόσο καιρό. Και από ότι είδα στο blog σου (μπορεί να μη σχολίαζα αλλά σε διάβαζα ανελλιπώς) το ίδιο έπρατες και εσύ (με την καλή έννοια πάντα). ;-)

Επί της ουσίας που λες και εσύ, ο πλούτος και το κοινωνικό status συμβαδίζουν. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία στις αρχές του 20ου αιώνα, ένας πλούσιος είχε δύο άγχη, ενώ ένας φτωχός μόνο ένα. Ο πλούσιος πως θα διατηρήσει - και γιατί όχι αυξήσει - τα πλούτη του, ενώ ο φτωχός μόνο πως θα επιβιώσει. Απλά ο πλούτος και η εξουσία συμβαδίζουν και είναι τουλάχιστον αφελής κάποιος να πιστεύει σήμερα ότι θα βρεθεί μια κυβέρνηση να υπερασπίσει τα συμφέροντα των φτωχών.

Την παιδεία την αναφέρεις ως μέσο αφύπνισης, ως την απαραίτητη προυπόθεση, για να "χτιστεί" ένα νέο πολιτικό ον? Δεν κατάλαβα που την εντάσσεις. Γιατί η τεχνογνωσία έχει αποδείξει ότι δε συμβαδίζει με την ηθική ή το συναίσθημα. Αυτό δε σημαίνει ότι δε θεωρώ την παιδεία Απαραίτητη με το Α κεφαλαίο για τη δημιουργία ενός νέου ανθρώπου που θα νοιάζεται πρώτα για τον άνθρωπο και μετά για το ατομικό του συμφέρον.

Blackangel είπε...

Καλησπέρα, ονειροπόλο αγγελάκι, καλά έκανες. ;-)

Που ήμουν? Όπως έγραψα και στο τέλος του κειμένου, τεμπέλιαζα. Βρίσκομαι σε συγγραφική απραξία. Μόνιμα. ;-)

vague είπε...

Το σκεπτικό μου είναι ότι, οι απαίδευτοι άνθρωποι είναι ανασφαλείς.
Ένας διαβασμένος και εκπαιδευμένος άνθρωπος δύσκολα θα θεωρούσε κάποιον ανώτερό του και θα του αναγνώριζε το όποιο κύρος, μόνο και μόνο επειδή είναι πλούσιος.
Ακόμα και η επιλογή των υποψηφίων στις εκλογές, που τελικά ψηφίζονται, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική τους κατάσταση.
Όχι ότι θα έκανε καμία διαφορά σ' αυτό το σύστημα, νομίζω όμως ότι είναι ένας δείκτης ικανός να φανερώσει το επίπεδο σκέψης.

Blackangel είπε...

Καταλαβαίνω τι λες και δε διαφωνώ, απλά στην προκειμένη περίπτωση δε νομίζω πως έχει να κάνει ΜΟΝΟ με το κοινωνικό status. Εξάλλου υπάρχουν πολλοί μορφωμένοι που υποστηρίζουν το αντιπροσωπευτικό σύστημα διακυβέρνησης και μάλιστα διακυβεύονται ότι χωρίς αυτό θα είχαμε δικτατορία ξεχνώντας (τεχνηέντως? δε ξέρω) πχ την άμεση δημοκρατία.

Προσωπικά διαχωρίζω την παιδεία από την εξειδίκευση. Η παιδεία που παρέχει σήμερα η ελληνική εκπαίδευση είναι εξειδίκευση ώστε οι "μορφωμένοι" να απορροφηθούν στο μέλλον από την καπιταλιστική αγορά.

Εμείς χρειαζόμαστε παιδεία με μυαλά να σκέφτονται ΟΣΟ γίνονται ανεξάρτητα και να μην μανιπουλάρονται και γίνονται κρεατομηχανές. Θα παραδεχθώ ένα σχολείο που θα διδάξει στα παιδιά τις αρετές της......ανυπακουής. Γιατί τώρα δημιουργούν μόνο ρομποτάκια με μόνα συναισθήματα το φόβο και το άγχος (συγνώμη για την ισοπέδωση).

http://www.youtube.com/watch?v=M_bvT-DGcWw

Ξεφύγαμε λίγο από το θέμα μας αλλά είναι πάντα επίκαιρο. ;-)

Lefki είπε...

Δημήτριε διάβασα προσεκτικά το κείμενό σου και ειλικρινά I don't give a damn.
Όταν έχεις προβλήματα καθημερινά να επιλύσεις, όταν το σήμερα είναι εδώ και πρέπει να το αντιμετωπίσεις είναι κομματάκι δύσκολο να σκέφτεσαι θεωρητικά.
Για ποιες δημοκρατίες μου μιλάς, όταν ακούς απανωτά "ναι αμέ, προσλαμβάνεσαι, έχεις ΓΑΜΩ τα προσόντα και σε χρειαζόμαστε, και για να στο ανταποδώσουμε σου προσφέρουμε 700 Ευρώ ΜΙΚΤΑ"?

Blackangel είπε...

Γεια σου Λευκή.

Επιστροφή λοιπόν σε ένα πεσιμιστικό ρεαλισμό ε? Δεν έχεις και άδικο (προέχει η επιβίωση πως να το κάνουμε) αλλά αλίμονο αν οδηγηθούμε στο τέλος της σκέψης (γιατί περί αυτού πρόκειται).

ΝΑΝΤΙΑ είπε...

Καλησπέρα και welcome back!
Όχι φίλε μου,καρφί δε μου καίγεται για τη δημοκρατία τους,απο λόγια χορτάσαμε στο φινάλε νομίζεις οτι έχουμε τώρα δημοκρατία???
Οικογενειακή ολιγαρχία είναι ο σωστός όρος!
Καλό βράδυ νάχουμε!

Blackangel είπε...

Γεια σου Νάντια και σε σένα.

Συμφωνώ με τον όρο "οικογενειακή ολιγαρχία". Βέβαια αυτό είναι ελληνικό φαινόμενο αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι. Σε άλλα κράτη της Δύσης δε συμβαίνει αυτό. Μετά είναι η σειρά της Μητσοτάκη και πάει λέγοντας το βασίλειο.

Καλό βράδυ, επίσης. ;-)

Doulosofos είπε...

Μας έλειψες βρεεεεεεεεεεεεεε......

Blackangel είπε...

"Στρατηγέ" μου και μένα μου έλειψες. Λείπουν από το blog τα εύστοχα σου πολιτικά σχόλια και η γεμάτη σάτιρα ποίηση σου. ;-)